F  r  a  n  c  i  s  c  i        M  a  u  r  o  l  y  c  i        O  p  e  r  a        M  a  t  h  e  m  a  t  i  c  a
Introduzione Help Pianta Sommario
De lineis horariis libri tres Liber secundus Caput 7
<- App. -> <- = ->

De declinationibus et ascensionibus rectis inveniendis. Caput 7

Proposito cuicunque zodiaci puncto debitam declinationem sic inveniemus. Describam circa centrum a circulum bdc qui repraesentet colurum solstitiorum: cuius diameter bac sit eius cum zodiaco: diameter autem dac ipsius cum aequinoctiali communis sectio. Sic arcus tam bd quam ipse ce fiet maxima zodiaci declinatio. Sic autem propositum punctum zodiaci per datum arcum distans a viciniori aequinoctii puncto: cuius arcus sinus per praecedentis regulas inventus sit af linea de semidiametro ab abscisa. Et per punctum f ducam ipsi ad aequidistantem lineam gfh quae secabit periferiam coluri bd in puncto, quod sit h in quo scilicet parallelus propositi puncti secat colurum: quare arcus hd fiet declinatio quaesita: cuius sinus erit ag perpendicularis ad fg cui per secundum modum in praemisso traditum, potero arcum ascribere.

figura 16

Regula Secunda

Ut autem habeam ascensionem rectam dicto zodiaci puncto respondentem, tunc secabo semidiametrum ad in puncto k per nonam Regulam praedecentis Capitis ita ut ak ad kd sit sicut gf ad fh. Et quoniam circulus declinationis cum coluro utrolibet similes abscindunt arcus de aequatore et parallelo puncti propositi, per quos determinantur ascensiones rectae: ideo ak linea sinus erit ascensionis rectae puncto zodiaci proposito respondentis a sectione proxima computandae, cui per alteram postremarum regularum praecedentis Capitis arcum debitum statim inveniemus. [S:234]

Regula Tertia

Si autem velim invenire declinationem stellae, cuius longitudo et latitudo cognitae sint, sic procedam: sit locus eius longitudinis a viciniori nodo remotus per arcum, cuius sinus sit af. Latitudo autem eius sit arcus bm. Ducam ipsi bac aequidistantem mn cui axis zodiaci an perpendiculariter occurrat apud n. Et per praemissum Caput, secabo mn in puncto l ita ut sicut est af ad fb sic sit nl ad lm. Deinde per punctum l ducam ipsi ad aequidistantem glh incidentem periferiae apud h et axi aequinoctialis perpendiculariter apud g. Nanque arcus coluri dh quantuscunque sit, erit quaesita propositae stellae declinatio. Nam si punctum l super dae aequatoris diametrum caderet, nulla esset propositae stellae declinatio. Cuius operationis demonstratio est: quod circuli latitudinum per locum stellae, punctumque aequinoctii transeuntes abscindunt de zodiaco eiusque parallelo, quorum semidiameter fiunt ab mn similes arcus, quorum sinus recti sunt af ln et parallelus aequatoris, cuius semidiameter gh secans dictum zodiaci parallelum super locum sive centrum stellae (ipsis iam semidiameter apud l punctum se invicem secantibus) secat colurum praedictum in puncto h. Quare arcus eius dh erit quaesita declinatio.

figura 17

Regula Quarta

Nunc eiusdem stellae rectam ascensionem eliciam sic: secabo ex praecedentis Capitis doctrina ipsam ad in puncto k ita ut sicut est gl ad lh sic sit ak ad kd. Namque ak sicut erit ascensionis rectae, quae debetur propositae stellae, a proximo nodo computanda: unde arcus tali sinui respondens ex praemisso cognitus, erit talis ascensio. Namque circulus declinationis stellae cum coluro aequinoctiorum includit de aequatore et eius parallelo, quorum semidiameter ad gh similes arcus, quorum sinus sunt ak gl qui arcus singuli sunt quaesitae ascensionis quantitas. Sic habes praxim et demonstrationem.

Regula Quinta

Est et alia via inveniendi punctorum zodiaci declinationes et rectas ascensiones: cuius regulas hic protinus explicabo. Assumat angulus bad maximae declinationis zodiaci periferiam bd cuius sinus rectus sit bc ad semidiametrum ad perpendicularis. Mox continuabo in rectum ipsam ac ponamque ipsi cb aequalem ce superque centro c describam circuli quadrantem bfe. Intelligam autem bfe quarta zodiaci inter duo proxima cardinum puncta: ut scilicet e sit aequinoctii: b vero solstitii punctum. Sit autem f punctum zodiaci propositum, cuius velim declinationem, ut scilicet eius a vicino aequinoctio distantia sit [S:235] arcus ef et per punctum f ducam ipsi ce parallelum lineam fg quae sinum bc in puncto g arcumque bd secet in puncto h. Namque arcus dh erit quaesita declinatio respondens scilicet proposito zodiaci puncto f. Cuius demonstratio est, quod in quadrante bfe sinus totus bc ad sinum gc arcus ef a nodo propinquiori recepti, est sicut in circulo maiore bd sinus bc maximae declinationis ad sinum gc arcus dh quae est declinatio puncti zodiaci arcum dictum ef terminantis: sicut in tertio Sphaericorum Menelaus et in primo magnae constructionis Ptolemaeus demonstravit.

Regula Sexta

Pro recta autem ascensione, ponam ac angulum maximae zodiaci declinationem: b vero angulum eius complementum: et c angulum rectum in triangolo abc. Deinde coaptabo in rectum ipsas ba ac ipsisque ad rectos inducam angulos ipsas bd ce et super centris bc lineabo duos circulorum quadrantes agd ake et a puncto a ipsi bc perpendicularem indefinitam excitabo af quae per decimamquintam Tertii Elementorum utrunque circulum tanget in puncto a faciam deinde arcum dg aequalem arcui, qui punctum zodiaci propositum ab aequinoctii puncto seiungit: et per puncta b g ducam rectam, quae ipsi af ad punctum h coincedat. His peractis coniungam hc rectam, quae periferiam ae secet in puncto k eritque arcus ek ascensio recta proposito zodiaci puncto debita. Huius praxeos demonstratio, ingeniose lector, non est caeteris obscurior, si circulum agd pro zodiaco, et circulum ake per tropicorum utrolibet consyderabis: quorum videlicet habent diametros, rectam quoque af pro communi sectione planorum talium circulorum se invicem in sphaera tangentium: rectas demum bh hc communes sectiones eorundem circulorum cum circulo declinationis, qui scilicet per polos mundi punctumque zodiaci propositum g incedens, abscindit de tropico arcum ek similem arcui aequatoris, a viciniori aequinoctio ad eundem usque circulum recepto: quae est ascensio recta quaesita. Et est modus similis ei, quo in undecimo capite libri praecedentis, ad elicienda horaria intervalla tam in horizonte, quam in verticali circulo usi sumus. Ibi nanque in demonstratione pro zodiaco, ipsum horizontem, et pro tropico parallelum, quem horizon tangit, sumpsimus, sive pro zodiaco verticalem: et pro tropico parallelum, quem verticalis tangebat. [S:236]

Inizio della pagina
->